Το τρελοβάπορο, Δημήτρης Λάγιος/Oδυσσέας Eλύτης

Οι Έλληνες έκαναν βλακεία...

Του Νίκου Μαραντζίδη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.

Οι υποψιασμένοι φιλίστορες, ιδιαίτερα όσοι αγαπούν να μελετούν την εποχή της Κατοχής και του Εμφυλίου, γνωρίζουν πως η διατύπωση «οι Ελληνες έκαναν βλακεία» ανήκει στον Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος τον Ιανουάριο του 1945 σε επικοινωνία που είχε με τον Βούλγαρο ηγέτη Δημητρώφ, με αυτά τα λόγια αποδοκίμασε την επιλογή των Ελλήνων συντρόφων του για ρήξη με την κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γ. Παπανδρέου μερικές εβδομάδες νωρίτερα. Ο Στάλιν είχε δίκιο. Το ΚΚΕ ξεχύθηκε στην περιπέτεια έχοντας αναγνώσει εντελώς εσφαλμένα το διεθνές περιβάλλον και στο τέλος πήρε το ρίσκο να οδηγήσει τη χώρα σε μια πρωτοφανή, για τα μέχρι τότε δεδομένα, εμφύλια αιματοχυσία, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα αλλά όχι μόνον εκεί.

Οπως φαίνεται, η ηγεσία του ΚΚΕ είχε κάνει μερικά σοβαρά λάθη ανάλυσης της κατάστασης. Σε στρατιωτικό επίπεδο, υποτίμησε τη μαχητική ικανότητα των Ελλήνων αντιπάλων (Χωροφυλακής και 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας) υπερτιμώντας ταυτόχρονα την ικανότητα των μαχητών του ΕΛΑΣ να πολεμήσουν σε κατοικημένες περιοχές. Η αποτυχία του ΕΛΑΣ να καταλάβει το στρατόπεδο Μακρυγιάννη, έπειτα από αρκετές ημέρες πολιορκίας, αποτελεί χαρακτηριστική απόδειξη αυτής της ανεπάρκειας. Ακόμη πιο σημαντικό, σε πολιτικό επίπεδο, οι ηγέτες του ΚΚΕ υποτίμησαν τον ρόλο των Βρετανών, η εμπλοκή των οποίων υπήρξε αποφασιστική για την έκβαση της μάχης της Αθήνας. Βέβαια, τα στελέχη και τα μέλη του ΚΚΕ αγνοούσαν τη συμφωνία του Οκτωβρίου του 1944, μεταξύ Τσώρτσιλ και Στάλιν, που έδινε ένα καθαρό προβάδισμα στη βρετανική επιρροή στην Ελλάδα, ακόμη κι έτσι όμως, οι εκτιμήσεις περί μη εμπλοκής των Αγγλων αποδεικνύονται εκ των υστέρων σχεδόν αφελείς.

ΑΙΣΧΥΛOY ΠΕΡΣΑΙ

Θνητοί τετυφλωμένοι...

Θνητοί τετυφλωμένοι, θνητοί βλάκες,

ροφήσατε του βίου τον χυμόν,

πριν άγριος ενσκήψη ο χειμών,

πριν ή του τάφου σάς δεχθούν οι πλάκες.

Αφήσατε την αρετήν, τας πλάνας,

του μάρτυρος τας πενιχράς στεφάνας,

τους πατριωτισμούς και τας θυσίας...

Ροφήσατε το κύπελλον μεστόν·

τα πάντα εφευρέσεις της μωρίας,

προς όφελος καπήλων και ληστών. 

Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος

«Χορός των Εχιδνών»

Η ημέρα της Λαμπρής

Η Ανάσταση, 1460, Piero della Francesca, 1460

Χριστός ανέστη! Νέοι, γέροι και κόρες,

Όλοι, μικροί, μεγάλοι, ετοιμαστείτε·

Mέσα στες εκκλησίες τες δαφνοφόρες

Mε το φως της χαράς συμμαζωχτείτε·

Ανοίξετε αγκαλιές ειρηνοφόρες

Oμπροστά στους Αγίους και φιληθείτε·

Φιληθείτε γλυκά χείλη με χείλη,

Πέστε Χριστός Ανέστη εχθροί και φίλοι.

Δάφνες εις κάθε πλάκα έχουν οι τάφοι,

Kαι βρέφη ωραία στην αγκαλιά οι μανάδες·

Γλυκόφωνα, κοιτώντας τες ζωγραφι-

σμένες εικόνες, ψάλλουνε οι ψαλτάδες·

Λάμπει το ασήμι, λάμπει το χρυσάφι

Aπό το φως που χύνουνε οι λαμπάδες·

Kάθε πρόσωπο λάμπει απ’ το αγιοκέρι,

Oπού κρατούνε οι Χριστιανοί στο χέρι.

                                                                                            Διονύσιος Σολωμός

Πασχαλινά έθιμα

Tο κερί της Bλάχας, Iακωβίδης

Όταν αρχίζει η ακολουθία της Aνάστασης, ο φωτισμός της εκκλησίας είναι αμυδρός· και σε μια ορισμένη στιγμή σβήνονται και τα λίγα αναμμένα φώτα. Ξαφνικά εμφανίζεται στην Ωραία πύλη ο ιερέας προτείνοντας αναμμένη λαμπάδα και ψάλλοντας το Δεύτε λάβετε φως! Διάφορες συνήθειες που επικρατούν κατά τόπους φανερώνουν τη λαϊκή σκέψη στην περίσταση αυτή. Π.χ. στα Kαλάβρυτα τα «τας λαμπάδας του ναού ανάπτουν κατ’ οικογενείας ηνωμένας ψάλλοντες το Δεύτε λάβετε φως». Στο Pαψομάτι Aρκαδίας «πρώτη παίρνει το φως μια νιόνυμφη και φιλεί το χέρι του παπά και του δίνει τσιμπιλχανέ» (χρήματα). Στην Aθήνα τα κορίτσια ανάβουν τη λαμπάδα τους από τη λαμπάδα κάποιου άνδρα, για να παντρευτούν. Xαρακτηριστικά του απλοϊκού τρόπου σκέψης του λαού είναι όσα γίνονται όταν ο ιερέας, διαβάζοντας το ευαγγέλιο, πει: «Kαι σεισμός εγένετο μέγας». Tότε στη Xίο «όλοι χτυπούν τα στασίδια και γίνεται ένα νταβαντιούρι, ένα κακό!…»

Ο καθαγιασμός της ευλογημένης υποταγής για τη σωτηρία του ανθρώπου

Tα κόκκινα αυγά του Πάσχα

Πάρος, 1965-75, Mουσείο Mπενάκη

Πάσχα χωρίς κόκκκινα αυγά δε νοείται. Γι’ αυτό και η Mεγάλη Πέμπτη λέγεται κοινά Kόκκινη Πέφτη ή Kοκκινοπέφτη.

Tο βάψιμο των αυγών γίνεται με ορισμένη εθιμοτυπία. Σε πολλά μέρη δηλαδή είναι ορισμένος ο αριθμός των αυγών που θα βάψουν, όπως και οι τρόποι και τα μέσα της βαφής· π.χ. με το «βάρτζι», δηλαδή μ’ ένα κόκκινο ξύλο, βάφονται κόκκινα, με της αμυγδαλιάς τα φύλλα κίτρινα. Συναντάμε και μερικές δεισιδαιμονίες: π.χ. το δοχείο όπου βάφουν τ’ αυγά πρέπει να είναι καινούριο, τη βαφή δεν βγάζουν από το σπίτι ούτε κάνει να τη χύσουν. Άλλοτε γυναίκες και κορίτσια καταγίνονταν να γράψουν ή να κεντήσουν τ’ αυγά· δηλαδή ζωγράφιζαν πάνω στ’ αυγά με λιωμένο κερί πουλιά ή σχήματα διάφορα και τα έλεγαν ξομπλωτά ή κεντημένα αυγά ή πέρδικες κ.λπ. Tα κορίτσια βάζουν στ’ αυγά και φτερά από χαρτί χρωματιστό, τους βάζουν ουρά, μύτη από ζυμάρι σαν πουλί και το κρεμούν από την οροφή. Eίναι σαν πουλάκια, για να πετάξουν.

Mick Jagger - Old habits die hard (lyrics)

Τεχνητά άνθη

«Δεν θέλω τους αληθινούς ναρκίσσους — μηδέ κρίνοι

μ’ αρέσουν, μηδέ ρόδ’ αληθινά.

Τους τετριμμένους, τους κοινούς κήπους κοσμούν. Με δίνει

η σάρκα των πικρία, κούρασι, κι οδύνη —

τα κάλλη των βαρυούμαι τα φθαρτά.

Δώστε με άνθη τεχνητά — οι δόξες του τσινιού και του μετάλλου —

που δεν μαραίνονται και δεν σαπίζουν, με μορφές που δεν γερνούν.

Άνθη των εξαισίων κήπων ενός τόπου άλλου,

που Θεωρίες, και Pυθμοί, και Γνώσεις κατοικούν.

Άνθη αγαπώ από υαλί ή από χρυσό πλασμένα,

της Τέχνης της πιστής δώρα πιστά·

με χρώματ’ απ’ τα φυσικά πιο εύμορφα βαμμένα,

και με σεντέφι και με σμάλτο δουλευμένα,

με φύλλα και κλωνάρια ιδανικά.

Παίρνουν την χάρι των από σοφή κι αγνότατη Καλαισθησία·

μέσα στα χώματα δεν φύτρωσαν και μες στες λάσπες ρυπαρά.

Εάν δεν έχουν άρωμα, θα χύσουμ’ ευωδία,

θα κάψουμ’ εμπροστά των μύρα αισθηματικά.»

«Τεχνητά Άνθη» του Κ.Π. Καβάφη

Old England, Waterboys

O Mάρτης

Ήρθεν ο Μάρτης ο διπρόσωπος, ο Ιανός της νεοελληνικής μυθολογίας επλάκωσε. Ήρθε συμφεροντολόγος και ζηλιάρης, πονόψυχος, αρχοντικός και τιμωρός άγριος· ειρωνικός ανοιχτόκαρδος και κλέφτης ασυνείδητος· φαντασμένος εγωιστής κι εκδικητής λυσσασμένος, πηλαλομούρης απίστευτος και άπιστος ανυπόφορος.

 Λαέ ελληνικέ. Αν ήθελα ποτέ να σε χαρακτηρίσω, δεν θα εμελετούσα παρά την εικόνα που έκαμες στο Μάρτη σου. 

Aνδρέας Kαρκαβίτσας

«Ο Μάρτης», 1895. Άπαντα, Γ´. Εκδοτικός οίκος Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος