7 Ιαν 2017

Η «αλήθεια» σε εποχές παρακμής... , Πλούταρχος

Ο ρήτορας Δημάδης, που ήταν ισχυρός άνδρας στην Αθήνα εξαιτίας ότι ασκούσε πολιτική σύμφωνα με το συμφέρον των Μακεδόνων και του Αντίπατρου, επειδή αναγκαζόταν να γράφει και να λέει πολλά αντίθετα με τις αρχές και το ήθος της πόλης, ισχυριζόταν ότι έπρεπε να τον συγχωρήσουν, γιατί ασκούσε πολιτική σε πόλη ναυάγιο. Αυτό, αν και δείχνει κάποιο θράσος από την πλευρά του ρήτορα, θα μπορούσε να φανεί αληθινό, αν αναφερόταν στον πολιτικό βίο του Φωκίωνα. Διότι ο Δημάδης αποτελούσε ο ίδιος ναυάγιο της πόλης, έχοντας ζήσει και πολιτευτεί με τόση ασυδοσία, ώστε ο Αντίπατρος να πει γι’ αυτόν, όταν είχε πια γεράσει, ότι το μόνο που απέμεινε ήταν η γλώσσα και η κοιλιά, σαν σφάγιο. Όσο για την αρετή του Φωκίωνα, επειδή είχε ανταγωνιστή τις δύσκολες και βίαιες περιστάσεις, οι συγκυρίες στην Ελλάδα τον αμαύρωσαν και δεν επέτρεπαν να λάμψει δοξασμένη. Και δεν πρέπει βέβαια να δίνουμε προσοχή στον Σοφοκλή, που παρουσιάζει την αρετή ανίσχυρη, εκεί που λέει:

Γιατί, βασιλιά, ο νους αυτών που δυστυχούν
δεν μένει ο ίδιος, όπως ήταν αλλά φεύγει.

Πρέπει να παραδεχτούμε πως η τύχη υπερισχύει τόσο, όταν αντιπαρατάσσεται σε άξιους άνδρες, ώστε, αντί για την τιμή και την ευγνωμοσύνη που τους αξίζει, του επιβαρύνει συχνά με κακόβουλες κατηγορίες και συκοφαντίες, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνει την πίστη στην αρετή τους.

Παρ’ όλο που οι λαοί φαίνεται να εξευτελίζουν περισσότερο τους άξιους, όταν είναι ευτυχισμένοι και υπερηφανεύονται για τα σπουδαία κατορθώματά τους και τη δύναμή τους, στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο. Οι συμφορές κάνουν τον χαρακτήρα των ανθρώπων πικρόχολο, μικροπρεπή και επιρρεπή στην οργή, κάνοντας την ακοή δύσκολη και σκληρή, ώστε να ενοχλείται από κάθε κουβέντα και λέξη διατυπωμένη με έντονο τρόπο. Όποιος αποδοκιμάζει αυτούς που σφάλλουν φαίνεται να διαμαρτύρεται για τις δυστυχίες, ενώ όποιος μιλά με παρρησία φαίνεται να τις περιφρονεί. Όπως το μέλι ενοχλεί τα τραυματισμένα και πληγωμένα μέρη του σώματος, έτσι και τα αληθινά και φρόνιμα λόγια συχνά ενοχλούν και εξοργίζουν τους δυστυχισμένους, αν δεν διακρίνονται από κατανόηση και συγκατάβαση. Έτσι και ο ποιητής έχει αποκαλέσει τη γλυκύτητα ικανοποίηση της ψυχής, γιατί υποχωρεί στην ευχαρίστηση της ψυχής και δεν την αντιμάχεται ούτε την αποδιώχνει. Πραγματικά, όταν το μάτι έχει φλεγμονή, βρίσκει μεγάλη ευχαρίστηση στα σκοτεινά και χωρίς λάμψη χρώματα, ενώ αποφεύγει όσα έχουν λάμψη και φωτεινότητα.  Έτσι και η πόλη, που έχει περιπέσει σε ανεπιθύμητες καταστάσεις, γίνεται από αδυναμία φοβισμένη και μαλθακή, με αποτέλεσμα να μην ανέχεται την αλήθεια, τότε που περισσότερο από κάθε άλλη φορά την έχει ανάγκη, όταν πια, όταν πια τα σφάλματα είναι αδύνατο να διορθωθούν. Γι’ αυτό και τέτοια πολιτεία είναι από κάθε άποψη έτοιμη να πέσει· και καθώς πέφτει, συμπαρασύρει αυτόν που μιλούσε για ευχαρίστησή της, ενώ, προτού πέσει, αυτόν που δεν της ήταν ευχάριστος.

Πλούταρχος
Βίοι Παράλληλοι, Φωκίων - Κάτων

εκδ. Οδυσσέας Χατζόπουλος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου